Oto podstawowe cechy krwotoku przy poronieniu: krwawienie pojawia się niespodziewanie, plamienie przybiera na intensywności, ma mocno czerwony lub brązowy kolor, dodatkowo pojawiają się skurcze brzucha, dodatkowo może pojawiać się także stan podgorączkowy, rozpierający ból w podbrzuszu lub krzyżu, Jeżeli po niepowodzeniu ciąży nie przesłano do badania histologicznego materiału z macicy, 3 tygodnie po farmakologicznym opróżnieniu macicy powinien zostać wykonany test ciążowy w próbce moczu.[*] Po opróżnieniu jamy macicy w przypadku ciąży zaśniadowej konieczne jest podanie immunoglobuliny anty-RhD.[*] Ból piersi i podbrzusza po poronieniu Witam. 6 grudnia 2010 poroniłam w 7tc., 8.01.11 dostałam miesiączkę, a od 18.01.11 bolą mnie piersi (ale raczej się nie powiększyły) i podbrzusze. Dzisiaj tj. 23.01.11. robiłam test na HCG i jest 0,1ml, co oznacza brak ciąży . Leczenie farmakologiczne polega na zastosowaniu leków obkurczających macicę. Stosuje się je u pacjentek z poronieniem niekompletnym, zatrzymanym lub przy obumarciu zarodka. Wykorzystywanymi lekami są: -mifepryston – lek antyprogestagenowy, -mizoprostol – analog prostaglandyny E1, zmiękcza szyjkę macicy i powoduje skurcze mięśnia Reguluje to art. 180 1 Kodeksu Pracy, który stanowi, iż w razie urodzenia martwego dziecka lub zgonu dziecka przed upływem 8 tygodni życia, ubezpieczona ma prawo do zasiłku macierzyńskiego przez okres 8 tygodni (56 dni) po porodzie, nie krócej niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. pada peta disamping kawasan tersubur di australia ditunjukkan pada nomor. Charakterystyka bólu pooperacyjnego Ból pooperacyjny jest rodzajem bólu ostrego i powstaje w wyniku śródoperacyjnego przerwania ciągłości tkanek/narządów. Jego źródłem są uszkodzone tkanki powierzchowne (skóra, tkanka podskórna, błony śluzowe), jak również struktury położone głębiej (mięśnie, powięzie, więzadła, okostna). W przypadku rozległego zabiegu chirurgicznego, oprócz bólu somatycznego powierzchownego i głębokiego, pojawia się także komponent trzewny, wywołany zarówno przez skurcz mięśni gładkich, spowodowany zgniataniem, rozciąganiem struktur trzewnych, jak i zmianami zapalnymi, bądź pociąganiem czy też zgniataniem krezki [1,2]. Wielkość i zasięg bólu pooperacyjnego jest uzależniona od wielu czynników, takich jak: rodzaj operacji czy znieczulenia oraz postawa personelu medycznego. Na stopień jego odczuwania wpływają również: poziom endogennych opioidów, poziom neurotyzmu i lęku pacjenta oraz stopień uświadomienia chorego o czekających go dolegliwościach bólowych. Nie bez znaczenia są też poprzednie doświadczenia bólowe chorego, jego stan zdrowia oraz uwarunkowania środowiskowe i osobowościowe. Natężenie bólu jest największe w pierwszej dobie po operacji i stopniowo maleje. Wynika to z faktu, iż ból pooperacyjny należy do zjawisk „samoograniczających się” [3]. Czynniki wpływające na ból pooperacyjnyBól pooperacyjny pojawia się wtedy, gdy przestaje działać śródoperacyjna analgezja, a jego natężenie i zasięg zależą od wielu czynników, takich jak np.: 1. Rodzaj operacji Zarówno lokalizacja zabiegu, jak również jego rozległość i czas trwania w istotny sposób wpływają na stopień odczuwania bólu przez chorego. Najsilniejszy ból występuje po torakotomiach i zabiegach w okolicy nadbrzusza, natomiast znacznie mniejszy - po zabiegach np. na kończynach. 2. Przygotowanie przedoperacyjne Lekarze i pielęgniarki odgrywają bardzo ważną rolę w przygotowaniu pacjenta do operacji, zarówno od strony "merytorycznej", jak i psychologicznej. Rozmowa personelu medycznego z pacjentem o przebiegu operacji, mogącym wystąpić bólu pooperacyjnym czy powikłaniach, sprawia, że chory jest bardziej spokojny, nie odczuwa lęku, a jego późniejsze leczenie jest krótsze i skuteczniejsze. 3. Cechy osobowości chorego Natężenie bólu pooperacyjnego w dużym stopniu zależy od samego pacjenta. Osoby neurotyczne, z poczuciem strachu, nieporadności czy samotności mogą odczuwać ból silniej i częściej. Duże znaczenie ma także lęk, który osłabia działanie analgetyków, przez co musi być podawany łącznie z anksjolitykami lub lekami uspokajającymi. Większe zapotrzebowanie na leki przeciwbólowe występuje również u chorych ze skłonnością do depresji. 4. Wiek Ból pooperacyjny jest lepiej tolerowany przez osoby starsze niż młodsze. Przyczyną tego może być podwyższenie progu bólowego wraz z wiekiem. 5. Płeć Na ból bardziej wrażliwe są kobiety, co jest spowodowane niższym progiem bólowym. Mimo to zgłaszają one mniejsze zapotrzebowanie na leki przeciwbólowe niż mężczyźni [3]. Niekorzystne następstwa fizjologiczne bólu Zabieg operacyjny wiąże się nieuchronnie z urazem tkanek i uwolnieniem silnych mediatorów zapalenia bólu, które aktywują „hormonalną odpowiedź stresową”, co prowadzi do wielu zaburzeń fizjologicznych, takich jak np.: zaburzenia oddychania, w efekcie których dochodzi do niedodmy, zaburzeń wymiany gazowej, zakażeń, a nawet zapalenia płuc. Na te powikłania narażeni są w głównej mierze pacjenci starsi, palacze tytoniu oraz pacjenci ze schorzeniami układu oddechowego. wzrost ciśnienia tętniczego, zaburzenia rytmu serca (tachykardia) i zwiększenie obciążenia serca, co może prowadzić do bólu dusznicowego, zawału serca czy też do zastoinowej niewydolności krążenia procesy zakrzepowo-zatorowe nudności, wymioty, niedrożność porażenna. zmniejszenie kurczliwości pęcherza moczowego retencja sodu i wody osłabienie odporności lęk, bezsenność, depresja przyspieszenie przemian metabolicznych [4-6] Uśmierzanie bólu pooperacyjnego Skuteczne leczenie bólu pooperacyjnego pozwala na zminimalizowanie cierpienia pacjenta i poprawę jego jakości życia w tym okresie, ponadto zmniejsza liczbę powikłań, może skrócić czas pobytu pacjenta w szpitalu, jak też zmniejszyć całkowite koszty leczenia. Skuteczne uśmierzanie bólu pooperacyjnego może także zmniejszyć częstość występowania tzw. przetrwałego bólu pooperacyjnego. Uśmierzenie bólu pooperacyjnego opiera się na trzech głównych zasadach terapeutycznych: 1. zastosowanie analgetyków, których siła działania jest proporcjonalna do podanej dawki leku przeciwbólowego; 2. techniki znieczulenia regionalnego, które przerywają przewodnictwo bólowe według zasady „wszystko albo nic”; 3. analgezji multimodalnej, polegającej na zastosowaniu kilku leków przeciwbólowych o różnych mechanizmach działania (skojarzona farmakoterapia), łącznie z wybranymi technikami znieczulenia regionalnego [7]. Wybór właściwego leku przeciwbólowego i jego postaci zależy od: szacowanego czasu terapii, rodzaju i stopnia nasilenia bólu, hipotetycznego ryzyka użycia danego leku, schorzeń współistniejących i stosowanych w związku z tym leków oraz skuteczności wcześniejszej terapii przeciwbólowej [3,6,8]. Nieopioidowe leki przeciwbólowe Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) Jest to grupa leków ciesząca się coraz większą popularnością w uśmierzaniu bólu pooperacyjnego, zwłaszcza bólu mięśni, stawów i kości. NLPZ mogą być stosowane w monoterapii, jak również w połączeniu z paracetamolem i/lub opioidem podawanym drogą dożylną. Zastosowanie NLPZ jako leków wspomagających terapię opioidami pozwala na zredukowanie dawek opioidu o około 40-50%, czego bezpośrednim następstwem jest zmniejszenie częstości występowania działań niepożądanych związanych ze stosowaniem opioidowych leków przeciwbólowych, takich jak senność, nudności, wymioty i zawroty głowy. NLPZ nie powodują również depresji ośrodka oddechowego, sedacji, nie spowolniają motoryki przewodu pokarmowego i nie upośledzają funkcji pęcherza moczowego. Stosowanie ich, w odróżnieniu od opioidów, nie jest związane z tolerancją lub uzależnieniem fizycznym [9]. NLPZ, oprócz efektu przeciwbólowego, wykazują także działanie przeciwzapalne i przeciwgorączkowe. NLPZ najczęściej stosowane są w formie doustnej, w Polsce jedynym dostępnym preparatem do podawania drogą dożylną jest ketoprofen. Działania niepożądane nieselektywnych NLPZ pozostają w bezpośrednim związku z ich mechanizmem działania. Największym problemem są reakcje niepożądane ze strony przewodu pokarmowego. Choć dawniej sądzono, że jest to przede wszystkim efekt długotrwałego stosowania, obecne dane dowodzą, że już pięć do siedmiu dni leczenia NLPZ u pacjentów w podeszłym wieku może prowadzić do owrzodzeń występujących z częstością rzędu 20-40%. Stosowanie NLPZ może prowadzić do osłabienia perfuzji nerkowej oraz do retencji sodu, co powoduje obrzęki i nadciśnienie. U dorosłych pacjentów z prawidłową czynnością nerek NLPZ wywierają niewielki wpływ na klirens kreatyniny i wydalanie potasu we wczesnym okresie pooperacyjnym. Z kolei pacjenci ze znacznym niedociśnieniem tętniczym i/lub hipowolemią są szczególnie zagrożeni niedokrwieniem nerek i uszkodzeniem ich czynności. Podobnie narażeni są pacjenci w starszym wieku, osoby cierpiące na choroby serca, marskość wątroby z wodobrzuszem. Kolejnym czynnikiem ryzyka jest stosowanie NLPZ w skojarzeniu z innymi środkami nefrotoksycznymi, np. diuretykami, inhibitorami enzymu konwertującego angiotensynę, antagonistami receptora AT1 i antybiotykami aminoglikozydowymi. Natomiast hepatotoksyczność NLPZ, w szczególności w przypadku krótkotrwałego stosowania pooperacyjnego, nie jest znaczącym problemem. Kolejnym działaniem niepożądanym, szczególnie istotnym w okresie okołooperacyjnym jest zaburzanie przez nieselektywne NLPZ czynności płytek krwi. Może to doprowadzić do wydłużenia czasu krwawienia o około 30% [7]. Ponadto NLPZ mogą być przyczyną niekorzystnych interakcji z glikokortykosteroidami (wzrost gastrotoksyczności), doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi (wzrost ich frakcji wolnej i tym samym pojawienie się działań niepożądanych), ß-adrenolitykami (osłabienie ich działania) [21]. Zasady stosowania NLPZ w terapii bólu pooperacyjnego (kilknij, by powiększyć) Paracetamol Paracetamol zaliczany jest do nieopioidowych leków przeciwbólowych o działaniu przeciwgorączkowym. Od lat stosowany jest zarówno samodzielnie, jak również w połączeniu z NLPZ lub słabymi opioidami do uśmierzania bólu pooperacyjnego, pourazowego czy zwyrodnieniowego. Mimo to, mechanizm jego działania nie jest do dziś ostatecznie wyjaśniony, chociaż istnieją przekonujące dowody wskazujące na ośrodkowe działanie paracetamolu [10]. Szereg badań klinicznych potwierdza wysoką skuteczność przeciwbólową paracetamolu u dorosłych [6,8,11]. Dostępność biologiczna paracetamolu po podaniu wynosi 80-90%. We wczesnym okresie pooperacyjnym stwierdzono jednak znaczną zmienność osobniczą we wchłanianiu paracetamolu po podaniu doustnym, spowodowaną opóźnionym opróżnianiem żołądka. Podania doodbytnicze z kolei nie są zbyt lubiane przez pacjentów i pielęgniarki, a nieprawidłowy sposób aplikacji może być przyczyną subterapeutycznych stężeń leku we krwi. Z uwagi na powyższe, podanie dożylne paracetamolu wydaje się być najlepszym rozwiązaniem (wyższe stężenie maksymalne w krótszym czasie). Wprowadzenie postaci dożylnej znacznie zwiększyło częstość stosowania paracetamolu jako analgetyku okołooperacyjnego, umożliwiając podawanie tego leku pacjentom, którzy nie są w stanie przyjmować postaci doustnych [7]. Przeciwwskazania do stosowania paracetamolu obejmują nadwrażliwość na lek, chorobę alkoholową oraz ciężką niewydolność nerek i wątroby. Stosowanie paracetamolu w dawkach terapeutycznych (dorośli - maksymalnie 4 g na dobę w dawkach podzielonych; podzielonych; dzieci - 10-15 mg/kg mc.) z uwzględnieniem przeciwwskazań i środków ostrożności, praktycznie nie powoduje występowania działań niepożądanych. Natomiast przedawkowanie paracetamolu powoduje nasiloną produkcję N-acetylobenzochinoiminy, która wykazuje działanie hepatotoksyczne [10]. Wytyczne dotyczące stosowania paracetamolu w leczeniu bólu pooperacyjnego (kilknij, by powiększyć) Metamizol Metamizol należy do grupy pochodnych pirazolonu; lek ten wykazuje silne działanie przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Metamizol, po raz pierwszy klinicznie użyty w roku 1922, jest nadal bardzo często stosowany w leczeniu bólu pooperacyjnego, zarówno w monoterapii, jak też, jako lek adjuwantowy, co pozwala na zmniejszenie dawek równocześnie stosowanych opioidów [12,13]. Metamizol wykazuje także działanie zmniejszające napięcie mięśni gładkich [14], hamujące apoptozę limfocytów [15] oraz przeciwdrgawkowe [16]. Metamizol znajduje ponadto zastosowanie w leczeniu bólów migrenowych czy bólów nowotworowych, a z uwagi na działanie spazmolityczne, stosowany jest także w kamicy dróg moczowych i żółciowych [12,13]. Część działania ośrodkowego i obwodowego metamizolu może być związana z działaniem na opioidowe receptory ośrodkowe i obwodowe µ, co tłumaczy dodatkowo korzystne działanie metamizolu także na ból trzewny [12]. W leczeniu bólu pooperacyjnego metamizol stosowany jest głównie dożylnie i doustnie. Poza tym może być podawany domięśniowo i doodbytniczo [12,13]. Działania niepożądane ze strony przewodu pokarmowego oraz nefrotoksyczność po zastosowaniu metamizolu są mniej nasilone niż po stosowaniu NLPZ [12]. Stosowanie metamizolu, zwłaszcza długotrwałe, związane jest z ryzykiem wystąpienia agranulocytozy polekowej, dlatego nie zaleca się stosować produktów leczniczych zawierających metamizol dłużej niż 7 dni. W trakcie długotrwałego stosowania metamizolu należy kontrolować morfologię krwi obwodowej. Objawy wystąpienia agranulocytozy (np. podwyższona temperatura ciała, ból gardła, owrzodzenia w jamie ustnej) są wskazaniem do odstawienia leku. Częstość występowania uszkodzenia szpiku kostnego podlega dużej zmienności, co może świadczyć o predyspozycji genetycznej [12,13,17]. Metamizol należy stosować z ostrożnością u pacjentów narażonych na endotoksyczną lub lekozależną (cytostatyki, furosemid) depresję szpiku [12], a także u pacjentów ze skurczowym ciśnieniem tętniczym poniżej 100 mmHg lub z niewydolnością serca; u pacjentów z niewydolnością nerek i/lub wątroby, z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy czy u pacjentów z astmą oskrzelową [12,17]. Metamizol nie powoduje krzyżowego uczulenia na salicylany [12]. Ryzyko wystąpienia reakcji anafilaktycznej po zastosowaniu metamizolu jest bardzo małe, opisywane nagłe spadki ciśnienia krwi są jednak najprawdopodobniej często związane z szybkim podaniem dożylnym, zwłaszcza w pierwszej godzinie po podaniu [12]. Pojawienie się takich objawów jak: duszność, obrzęk języka, obrzęk naczynioruchowy, wysypka czy pokrzywka może świadczyć o wystąpieniu anafilaksji [17]. Maksymalna dawka dobowa dla metamizolu to 5 g, jednak opisywane w literaturze objawy zatrucia po podaniu doustnym występowały po zażyciu dawki przekraczającej 10 g [12,17]. Pełnym wyzdrowieniem zakończyło się przyjęcie dawki 49 g metamizolu, gdy zastosowano diurezę forsowaną i płukanie żołądka [18]. Po podaniu doustnym metamizol hydrolizowany jest całkowicie do farmakologicznie czynnej 4-N-metyloantypiryny (MAA). Biodostępność MAA wynosi około 90%. Metamizol przenika przez barierę łożyskową, a jego metabolity przenikają do mleka matki. Z uwagi na to metamizol jest przeciwwskazany w okresie ciąży i karmienia piersią [17]. Wytyczne dotyczące stosowania metamizolu w leczeniu bólu pooperacyjnego(kilknij, by powiększyć) Stosowanie metamizolu w leczeniu bólu po zabiegach i w warunkach ambulatoryjnych(kilknij, by powiększyć) Opioidowe leki przeciwbólowe Opioidy należą do związków pochodzenia roślinnego, półsyntetycznego lub syntetycznego o wyjątkowo dużej aktywności i swoistości farmakologicznej. Leki te stanowią podstawową grupę leków stosowanych w terapii bólu pooperacyjnego. Efekt farmakologiczny opioidów związany jest z oddziaływaniem na receptory opioidowe (µ, ? i ?), zlokalizowane w ośrodkowym układzie nerwowym (przede wszystkim w układzie limbicznym, rdzeniu przedłużonym oraz tylnych rogach rdzenia), a także poza nim, np. w nerwach układu autonomicznego. Powinowactwo opioidów do poszczególnych receptorów jest związane z siłą ich analgetycznego działania, a tym samym ze skutecznością przeciwbólową. Opioidy łagodzą ból w sposób bardzo wybiórczy, nie wpływając na inne wrażenia zmysłowe, takie jak dotyk, odczuwanie wibracji, wzrok czy słuch. Opioidowe leki przeciwbólowe mogą być podawane dożylnie, domięśniowo, podskórnie, dokanałowo, doustnie, podjęzykowo i doodbytniczo [7,9,19]. Dożylne stosowanie opioidów jest najczęstszą drogą podania w zwalczaniu bólu pooperacyjnego we wczesnym okresie. Do zalet dożylnego podawania opioidów należą: możliwość indywidualnego dawkowania, szybki początek działania oraz niewielkie różnice we wchłanianiu i dostępności biologicznej. Należy pamiętać jednak, że przy podaniu opioidu tą drogą wzrasta ryzyko depresji oddechowej i nadmiernej sedacji. Dożylnie stosuje się opioidy w pojedynczych dawkach (bolusach) lub metodą wlewu ciągłego. Domięśniowe podawanie opioidów w leczeniu bólu pooperacyjnego nie zapewnia właściwego poziomu analgezji i naraża chorego na epizody bólu pomiędzy kolejnymi dawkami oraz na ból w miejscu podania. Ponadto wadą tej metody jest wolniejszy początek działania, w porównaniu z podaniem dożylnym. Domięśniowe podanie opioidów, wbrew powszechnemu poglądowi, również może być przyczyną depresji oddechowej zagrażającej życiu. Doustne stosowanie opioidów we wczesnym okresie pooperacyjnym jest niewskazane, ze względu na wolniejszy początek działania. W pewnym stopniu jest to uwarunkowane opóźnionym opróżnianiem żołądka. Dostępność biologiczną leku zmniejsza również efekt pierwszego przejścia w wątrobie [3,9]. Wytyczne dotyczące stosowania morfiny w okresie okołooperacyjnym(kilknij, by powiększyć) Farmakoterapia bólu pooperacyjnego u pacjentów z grup ryzyka Do pacjentów z grup ryzyka, którzy w szczególny sposób narażeni są na ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, związanych ze stosowaniem leków przeciwbólowych, należą: pacjenci z chorobami przewodu pokarmowego pacjenci z upośledzeniem funkcji metabolicznej wątroby pacjenci z upośledzeniem funkcji wydalniczej nerek pacjenci z chorobami układu sercowo-naczyniowego pacjenci z nadwrażliwością na leki przeciwbólowe w wywiadzie pacjenci > 65 lat [7]. Pacjenci z chorobami przewodu pokarmowego Zalecane są leki przeciwbólowe pozbawione działania przeciwzapalnego np. paracetamol lub metamizol. W sytuacji konieczności stosowania leków z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych, wskazane jest stosowanie leków wybiórczych bądź preferencyjnych w stosunku do COX-2, po wykluczeniu czynników ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego [6,7]. Pacjenci z upośledzeniem funkcji metabolicznej wątroby U pacjentów z chronicznymi schorzeniami wątroby paracetamol może być stosowany w minimalnych skutecznych dawkach i krótkotrwale. U pacjentów z niewydolnością wątroby biologiczny okres półtrwania paracetamolu może ulec wydłużeniu o około 75%, natomiast przebieg metabolizmu jest taki jak u osób zdrowych. W przypadkach ciężkiej niewydolności wątroby paracetamol jest przeciwwskazany [6-8]. Pacjenci z upośledzeniem funkcji wydalniczej nerek Należy unikać stosowania leków przeciwbólowych silnie hamujących aktywność COX-1 np. ketoprofen; szczególnie u pacjentów w wieku powyżej 65. roku życia, przyjmujących jednocześnie leki hamujące aktywność układu renina-angiotensyna-aldosteron oraz diuretyki pętlowe. W przypadku ciężkiej niewydolności nerek (klirens kreatyniny 10-30 ml/min) czas eliminacji paracetamolu i jego metabolitów ulega wydłużeniu. U osób z ciężką niewydolnością nerek, przy klirensie kreatyniny <30 ml/min, wskazane jest wydłużenie odstępu pomiędzy kolejnymi dawkami, przynajmniej do 6 godzin [6-8]. Pacjenci z chorobami układu sercowo-naczyniowego NLPZ podwyższają ciśnienie tętnicze oraz zwiększają ryzyko wystąpienia niewydolności krążenia. Inhibitory COX-2 prowadzą do zmniejszenia produkcji prostacykliny i nasilonego efektu proagregacyjnego. Wzrost ryzyka sercowo-naczyniowego jest związany z podawaniem wszystkich NLPZ, z wyjątkiem kwasu acetylosalicylowego. Wzrost ryzyka powikłań sercowo-naczyniowych dla ketoprofenu i ibuprofenu jest umiarkowany. NLPZ w tej grupie pacjentów powinny być stosowane tylko przy braku innej alternatywy, w najmniejszych dawkach, możliwie najkrócej. Zalecanymi lekami przeciwbólowymi w tej grupie chorych są paracetamol i metamizol [6-8]. Pacjenci z nadwrażliwością na leki przeciwbólowe w wywiadzie Przed rozpoczęciem stosowania leków przeciwbólowych należy przeprowadzić dokładny wywiad z pacjentem na temat wcześniejszych polekowych działań niepożądanych, zwłaszcza jeśli planowane jest podawanie NLPZ i metamizolu. Ryzyko występowania nadwrażliwości u pacjentów stosujących paracetamol jest mniejsze niż w przypadku innych NLPZ [6,7]. Pacjenci powyżej 65. roku życia U pacjentów w wieku powyżej 65. roku życia zmiany w farmakokinetyce leków oraz choroby współistniejące mogą zwiększać ryzyko wystąpienia polekowych działań niepożądanych w następstwie stosowania leków przeciwbólowych. Dotyczy to pacjentów, u których współistnieją choroby przewodu pokarmowego, wątroby, nerek, choroby układu sercowo-naczyniowego, a w szczególności nadciśnienie tętnicze, niewydolność krążenia oraz miażdżyca. Ryzyko wystąpienia polekowych działań niepożądanych, głownie po NLPZ wzrasta także u pacjentów unieruchomionych. Także schorzenia przebiegające z hipoalbuminemią mogą zwiększać ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, ze względu na zwiększenie frakcji wolnej leku. Należy zwrócić uwagę na inne równocześnie stosowane leki, w celu prewencji niekorzystnych interakcji pomiędzy nimi. Największe ryzyko wystąpienia niekorzystnych interakcji występuje podczas stosowania NLPZ. Mogą one zmniejszać efekt terapeutyczny inhibitorów konwertazy angiotensyny, antagonistów receptora AT 1, diuretyków, leków ß-adrenolitycznych. W wyniku wypierania innych leków z połączeń z białkami krwi NLPZ mogą nasilać działanie doustnych antykoagulantów, leków przeciwpadaczkowych, doustnych leków przeciwcukrzycowych z grupy pochodnych sulfonylomocznika. Należy zachować ostrożność u pacjentów leczonych lekami z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny, ponieważ łączne ich podawanie z NLPZ zwiększa ryzyko wystąpienia krwawień [6,7,19,20]. Podobnie ryzyko zwiększonego krwawienia występuje w połączeniu paracetamolu z antagonistami witaminy K (warfaryną) [22]. Techniki analgetyczne stosowane w leczeniu bólu pooperacyjnego A. Analgezja sterowana przez pacjenta (PCA- Patient Controlled Analgesia) Polega na pozajelitowym podawaniu leków przeciwbólowych, najczęściej opioidów, za pomocą pompy infuzyjnej sterowanej mikroprocesorem przez samego pacjenta i na jego żądanie. Metoda ta opiera się na założeniu, że tylko chory może ocenić intensywność bólu i siłę działania leku przeciwbólowego, którym jest leczony. W momencie, gdy pacjent zaczyna odczuwać ból, sam uruchamia system dozujący, naciskając włącznik znajdujący się w zasięgu jego ręki. W wyniku włączenia systemu PCA chory otrzymuje dawkę leku zaprogramowaną przez zespół terapeutyczny, a układ zabezpieczający system PCA uruchamia jednocześnie tzw. okres refrakcji (lockout time), czyli czasową blokadę systemu dozującego, co pozwala uniknąć przedawkowania leku. W metodzie PCA lek może być podany dożylnie, domięśniowo (cewnik dożylny wkłuty w mięsień naramienny), podskórnie lub zewnątrzoponowo. Do najczęściej stosowanych analgetyków należą morfina, petydyna, fentanyl, alfentanyl, tramadol, buprenofina, nalbufina. Należy pamiętać, że leczenie musi być ustalone indywidualnie dla każdego pacjenta. Optymalna dawka pojedyncza to minimalna dawka powodująca wystarczające uśmierzenie bólu, ale niewywołująca objawów ubocznych. Powinna być ona uzależniona od rytmu dobowego: w dzień efektywna, ale możliwie niska ze względu na sedujące działanie niektórych opioidów, natomiast w nocy większa, co wydłuży okres pomiędzy kolejnymi dawkami i umożliwi choremu wypoczynek. Analgezja sterowana przez pacjenta warunkuje utrzymanie stałego poziomu leku w surowicy, co pozwala na uzyskanie skuteczniejszego uśmierzenia bólu pooperacyjnego w porównaniu z innymi metodami parenteralnego podawania opioidów. Udowodniono również, że PCA zapewnia choremu większy komfort i satysfakcję oraz poprawia wentylację płuc w porównaniu z konwencjonalnymi sposobami podawania leku. Zaletą systemu jest również jego łatwa obsługa oraz zmniejszenie częstości objawów ubocznych. Do najczęstszych działań niepożądanych PCA należą nudności, wymioty, świąd, nadmierna potliwość, silne uspokojenie, euforia, dysforia. Czynniki ryzyka występujące podczas stosowania techniki PCA związane są z możliwością popełnienia błędu przez zespół leczący (nieprawidłowe zaprogramowanie systemu PCA, złe stężenie leku, brak reakcji na alarm urządzenia dozującego), przez samego chorego (zła obsługa, zamierzone nadużycie leku) lub z awarią systemu PCA [1,3,21]. B. Analgezja z wyprzedzeniem (Preemptive analgesia) Analgezja z wyprzedzeniem zapobiega rozwojowi nadwrażliwości w okresie okołooperacyjnym. Celem tej metody jest zminimalizowanie lub zabezpieczenie OUN przed wzrostem aferentnej stymulacji nocyceptywnej występującej w trakcie zabiegu. W konsekwencji prowadzi to do ograniczenia obwodowej i ośrodkowej sensytyzacji, z równoczesnym zachowaniem mechanizmów percepcji bólu fizjologicznego, koniecznych do prawidłowej interpretacji powikłań w okresie pooperacyjnym. W metodzie tej stosuje się różne leki, jak: opioidy, NLPZ, paracetamol, metamizol, antagoniści receptora NMDA (ketamina, dekstrometorfan), agoniści receptora α2 (klonidyna), inhibitory syntazy tlenku azotu (NOS), jony magnezu, trójcykliczne leki przeciwdepresyjne (doksepina), modulatory aktywacji cytokin, leki znieczulające miejscowo [1,7]. C. Analgezja multimodalna/zbilansowana Metoda ta zakłada, że skuteczną kontrolę bólu pooperacyjnego uzyskuje się stosując szereg różnych leków przeciwbólowych i dróg ich podawania tak, by działały one synergicznie, zapewniając optymalne uśmierzenie bólu np. podawanie NLPZ łącznie z opioidami, miejscowe ostrzykiwanie rany operacyjnej w połączeniu z lekami podawanymi doustnie. Analgezja multimodalna wykorzystuje więc możliwość wielokierunkowego hamowania procesu nocycepcji oraz umożliwia ciągłe modulowanie przepływu informacji bólowej. Pozwala to tym samym na zmniejszenie maksymalnego dawkowania oraz osłabienie działań niepożądanych [1]. Piśmiennictwo 1. Wordliczek J, Dobrogowski J. Leczenie bólu. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 2007. 2. Wordliczek J. Ocena wpływu „analgezji z wyprzedzeniem” (preemptive analgesia) na proces nocycepcji w okresie okołooperacyjnym. Kraków: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego; 1998. 3. Larsen R. Anestezjologia. Wydanie polskie. Kubler A (red.). Wrocław: Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner; 1996. p. 567-603. 4. Carpenter RL. Optimizing Postoperative Pain Management. Am Fam Physican 1997;56:835-44. 5. Diener H, Maier Ch. Leczenie bólu, zespoły bólowe - metody postępowania. Wrocław: Wydawnictwo Urban & Partner;2005:285-321. 6. Information professionnelle. Expert panel guidelines (2008). Postoperative pain management in adults and children. Annales Françaises d’Anesthésie et de Réanimation 2009;28:403-9. 7. Dobrogowski J, Mayzner-Zawadzka E, Drobnik L i wsp. Uśmierzanie bólu pooperacyjnego - zalecenia 2008. Ból 2008;9:9-22. 8. Pöpping DM, Zahn PK, Van Aken HK i wsp. Effectiveness and safety of postoperative pain management: a survey of 18 925 consecutive patients between 1998 and 2006 (2nd revision): a database analysis of prospectively raised data. Br J Anaesth 2008;101:832-40. 9. Dobrogowski J, Wordliczek J. Medycyna bólu. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 2004. pp. 80-93, 311-55. 10. Stopiński M, Mrozińska M. Paracetamol (acetominofen) - dawki skuteczne i bezpieczne. Przewodnik Lekarza 2003;6:88-95. 11. Ong CK, Seymour RA, Lirk P, Merry AF. Combining Paracetamol (Acetaminophen) with Nonsteroidal Antiinflammatory Drugs: A Qualitative Systematic Review of Analgesic Efficacy for Acute Postoperative Pain. Anesth Analg. 2010 Feb 8. [Epub ahead of print] 12. Drobnik L. Metamizol w uśmierzaniu bólu okołooperacyjnego - współczesne spojrzenie na tradycyjny lek. Anestezjologia i Ratownictwo 2010;4:416-39. 13. Drobnik L. Metamizol – lek ciągle nowoczesny. Anestezjologia Intensywna Terapia 2004;36:135-42. 14. Brandstätter G, Kratochvil R, Kalhammer R, Schinzel S. Influence of spasmolytic analgesic on motility of sphincter Oddi. Dig Dis Sci 1996;41:1814-8. 15. Pompeia C, Boaventura MF, Curi R. Antiapoptotic effect of dipyrone on HL-60, Jurkat and Raji cell lines submitted to UV irradiation, arachidonic acid and cycloheximide treatments. Int Immunopharmacol 2001;1:2173-82. 16. Reis GML, Doretto MC, Duarte IDG, Tatsuo MAKF. Do endogenous opioids and nitric oxide participate in the anticonvulsant action of dipyrone? Braz J Med Biol Res 2003;36:1263-8. 17. Pyralgin 0,5% roztwór do wstrzykiwań, Zakłady Farmaceutyczne Polpharma Charakterystyka Produktu Leczniczego, 18. Keita H, Tubach F, Maalouli J i wsp. Age-adapted morphine titration produces equivalent analgesia and adverse effects in younger and older patients. Eur J Anaesthesiol 2008;25:352-6. 19. Power I. Recent advances in postoperative pain therapy. Br J Anaesth 2005;95:43-51. 20. Wordliczek J. Uśmierzanie bólu pooperacyjnego i pourazowego. Nowa Klinika 2000;7:956-62. 21. Woroń J, Kostka-Trąbka E: Znaczenie interakcji leków dla skuteczności i bezpieczeństwa farmakoterapii w otolaryngologii. Otolaryngologia;2:73-8. 22. Mahé I, Bertrand N, Drouet L, Bal Dit Sollier C, Simoneau G, Mazoyer E, Caulin C, Bergmann JF: Interaction between paracetamol and warfarin in patients: a double blind, placebo-controlled, randomized study. Haematologica 2006;91:1621-27. Postów: 992 966 Jestem dziewięć dni po poronieniu i odczuwam bóle przy oddawaniu moczu i wypróżnianiu się, zazwyczaj tak pod koniec czuję bóle macicy i jajników. Czy któraś z Was miała coś podobnego? Do 6 dnia miałam ciężkie krwawienie, poronienie było naturalne,ale wywołane podwójną dawką 4 tabletek hormonalnych waginalnie. Poroniłam w 11 tygodniu, ale Aniołek obumarł w 8 tygodniu. Teraz mam plamienia,wczoraj i przedwczoraj brązowawe, a dziś znowuy lekkie krwawienie.. Wiadomość wyedytowana przez autora: 28 czerwca 2013, 00:10 > Postów: 1305 1654 Ja przeszłam 2 poronienia. Jedno z łyżeczkowaniem jedno jak Twoje, wywoływane farmakologicznie też w 11 tygodniu, z tymże dzidziuś też umarł w 8 tygodniu i lekkie bóle i krwawienie miałam przez 2-3 dni po, przy jednym plamienie mialam do tygodnia. Natomiast żadnych bóli nie miałam przy wizytach w toalecie. Mama najcudowniejszych skarbów Postów: 13 2 Ja poroniłam 23 czerwca 9 tygodni 6 dni. Nadal mam krwawienie...ale nic nie boli. Mysle ze powinnas skontaktowac sie z lekarzem...ja bym byla bardzo zaniepokojona. Postów: 992 966 W poniedzialek mam usg w szpitalu i zapytam przy okazji czy tam sie nic nie dzieje... Zaniepokoilam sie.. > Postów: 992 966 Czy zdarzylo sie ktorejs z Was nie oczyscic sie do konca? Mieszkam w UK,mialam poronienie wspomagane tabletkami hormonalnymi i powiedzieli, ze po tygodniu do mnie zadzwonili, to powiedzialam, ze nie mam pewnosci czy calkowicie sie oczyscilam. Gdybym powiedziala, ze jestem pewna, choc na 99% jestem, to by mi w ogole usg nie proponowali.. Zeby sobie wiecej pracy nie dodawac oczywiscie.. Dzieki dziewczyny. > Postów: 992 966 Matylda36 gratuluje ciazy:) Zycze aby wszystko toczylo sie pozytywnie cala ciaze i pozniej Matylda36 lubi tę wiadomość > Postów: 1380 1236 Ja też żadnych bóli nie miałam, tak jak dziewczyny radzą lepiej skontaktuj się z lekarzem. Nasz największy skarb Postów: 1305 1654 mychowe wrote: Matylda36 gratuluje ciazy:) Zycze aby wszystko toczylo sie pozytywnie cala ciaze i pozniej dziękuję Mama najcudowniejszych skarbów Postów: 13 2 Mi zrobili USG kilka godzn po zabiegu lyzeczkowania jamy macicy. To wazne zeby zobaczyc czy w srodku wszystko jest w porzadku. Inaczej moga wystapic grozne powiklania np stan zapalny. Dostalam tez antybiotyk na 7 dni. Wiem ze krwawienie moze utrzymywac sie przez tydzien od zabiegu. Potem trzeba skonsultowac sie z lekarzem. bez USG jest niemozliwe zebys wiedziala czy w jamie macicy nie ma resztek po ciazy. Postów: 13 2 Ja bym zadzwonila do lekarza powiedziala ze bardzo boli...nie czekalabym tak dlugo. Przeciez musisz dbac o siebie. Masz byc jeszcze w ciazy takie jest zalozenie. Wiec do roboty dziewczyno bo inaczej rzeczywiscie nikt niczego nie sprawdzi. Postów: 992 966 Mieszkam w UK i nie jest to takie proste jak w Polsce. Ja poronilam naturalnie, bo mialam taki wybor, a dali mi trzy opcje. I dlatego, ze dokonalam naturalnego poronienia ze wspomaganie farmakologicznym powiedzieli, ze po tygodniu sie odezwa. Wiec sie odezwali i w poniedzialek mam USG. A az tak nie boli, zebym po raz piaty jechalana Izbe Przyjec,na ktorej bylam 3 dni temu i powiedzieli, ze tak ma byc, ze mialam tak duzo krwawic,bo tym sie niepokoilam. Podobno infekcja objawiala by sie goraczka i uplawami oraz dziwnym zapachem z drog rodnych, ja tego u siebie nie zauwazylam... tylko ten dziwny bol pod koniec oddawania moczu, jakbym macice miala z siebie wycisnac... > Postów: 992 966 PS. Pinia, dziekuje za rady,ale mialam po prostu nadzieje, ze ten bol spotyka wszystkich, bede musialajednak poczekac do poniedzialku, bo tutaj system jest taki, ze w szpitalu ot tak nie robia usg, trzeba sie umowic.. Niestety. > Postów: 13 2 A tak zle u nas ponoc:) stan zapalny to niekoniecznie goraczka itp...ale wytrwaj. Ja nadal jestem w szoku po poronieniu. Bylam przez chwile szczesliwym czlowiekiem. Bylam taka jak inne kobiety ale no niestety... Ja nie mialam objawow poronienia...oprocz tego ze czulam sie toksycznie. Dbaj o siebie i uwazaj. kassiassw lubi tę wiadomość Postów: 992 966 My z mezem tez jestesmy w szoku... Ja codziennie jak rano sie budze,to choc przez pare minut mam nadzieje,ze to byl tylko zly sen, a dzidzia dalej jest we mnie,zdrowa..Ale rzeczywistosc niestety jest inna. Tym bardziej, ze poszlismy na usg bardzo podekscytowani, ze zobaczymy nasza kruszynke jak sie rusza.. Ale nie martw sie Pinia, zajdziemy w ciaze i urodzimy zdrowe rozowiutkie bobasy:) Trzeba myslec pozytywnie. Dziekuje i Ty rowniez o siebie dbaj. > Postów: 13 2 Dziewczynki jeszcze jedno. Czy wiecie w d po poronieniu bez względu na wiek ciąży należy się 8 tygodni urlopu macierzyńskiego. Szpitale o tym nie informując pracodawcy też oczywiście nie. Szpital ma obowiązek wystawić zaświadczenie do usc o urodzeniu martwego dziecka. Płeć wpisuje się albo nieznaną albo taka jakże chce matka. Ja mieszkam w warszawie zabieg był w szpitalu o dużej renomie. I też nikt mi nic nie powiedział. Dziś dowiedziałam się przypadkowo. Potwierdził to wszystko znajomy ginekolog który zresztą w tym szpitalu pracuje. Jestem w szoku. Wszyscy walczą o ochronę życia poczętego. Ale kiedy to życie się traci to nikt nie pomaga tym którzy cierpią. Ja nie wyobrażam sobie powrotu do pracy za tydzień. Jestem pediatra. Codziennie widzę dzieci. A na razie nie chce oglądać innych maluchów. Sama jestem jak dziecko bo chce z powrotem mojego wojtusia. A to jest niemożliwe. Postów: 992 966 Niestety w UK nie dostaje sie urlopu macvierzynskiego po tak krotkiej ciazy.. mozna dostac tylko,jesli ciaza byla dluzsza niz 24 tygodnie.. Ja niestety juz za tydzien do pracy.. > Postów: 1380 1236 Ja dostałam wszystkie niezbędne informacje i ulotki ale nie chciałam z tego skorzystać. Ja chciałam jak najszybciej wrócić do "rzeczywistości", do ludzi, żeby ciągle nie myśleć o tym wszystkim i zacząć funkcjonować "normalnie". Matylda36 lubi tę wiadomość Nasz największy skarb Postów: 13 2 Ja po prostu nie dam rady patrzec na maluchy. Kazda jest inna. Do mnie dzwonia ludzie nawet teraz mimo ze wiedza ze poronilam...bo martynka ma katar, a stas ma goraczke. Bez skrupolow, nie myslac w ogole co ja moge czuc po tych kilku dniach. Nie wiem kiedy odwaze sie wziac na rece takiego maluszka i nie poplakac sie potem...a jeszcze nie narobic przy okazji jakis glupot. Postów: 992 966 Pinia szkoda,ze tak to znosisz, mam nadzieje, ze niedlugo bedzie lepiej.. U mnie jest troche inaczej.. Po calym wydarzeniu tak jakby sie naroilo kobiet ciezarnych i z dziecmi na mojej drodze, a jak wrocilam ze szpitala,to w jednym wielkim supermarkecie dali wielkie reklamy produktow dla bobasow i jak sie wchodzi do sklepu to moze z 20 metrow tych stoisk.. A ja sobie tak mysle: 'Ty zycie, probujesz mnie zgniesc jak sliwke,ktora z drzewa spadla, ale ja sie nie dam' i odchodze z ironicznym usmiechem.. Bo wierze, ze sie uda:) Trzeba to wszystko znosic, trzeba udowodnic swiatu, ze jest sie silnym. To tak jakby nasz sprawdzian. A z gory patrza i mowia: 'Tak,ona da rade, trzeba dac jej szanse' Glowa do gory dziewczyny. Matylda36, Maluszek lubią tę wiadomość > Postów: 1305 1654 zozol wrote: Ja dostałam wszystkie niezbędne informacje i ulotki ale nie chciałam z tego skorzystać. Ja chciałam jak najszybciej wrócić do "rzeczywistości", do ludzi, żeby ciągle nie myśleć o tym wszystkim i zacząć funkcjonować "normalnie". Ja zrobiłam identycznie jak zozol. Wiedziałam o możliwościach, ale bardziej dobijało mnie siedzenie z własnymi myślami w domu. Odetchnęłam jak poszłam do pracy, jak wróciłam do normalności gdzie każdy miał gdzieś mój problem i moją tragedię. Nie przerażały mnie dzieci, reklamy czy ciężarne, usilnie próbowałam nie utożsamiać tego wszystkiego z moją straconą ciążą, Fatalnie było wieczorami i w nocy, płakałam, cierpiałam, ale rano wstawałam, ogarniałam się i stawiałam czoło brutalnej rzeczywistości. Łatwo nie było, ale dzięki temu udało mi się nie popaść w załamanie czy depresję. Do dzisiaj nie wiem skąd brałam na to siły. A historia powtórzyła się dwa razy. zozol lubi tę wiadomość Mama najcudowniejszych skarbów Postów: 2366 4686 Przykro mi Tosiu Trzymaj się! Tosiu okropnie mi przykro ( tulę najmocniej jak się da! Postów: 9476 12463 Tosiu ogromnie mi przykro Bardzo Ci współczuję Kochana... #wegemama#wegerodzinawkomplecie Synek 💚 Córeczka i Synek 💜💙 Postów: 4142 6356 Tosiu, bardzo mi przykro... Tosia, bardzo mi przykro, znam ten ból.... Przepraszam, że w takim momencie, ale zastanów się teraz czy chcesz przebadać genetycznie okruszka.... Jeśli tak, to szpital musi Ci zapewnić taka możliwość, później możesz iść na macierzyński, odpocząć, przeżyć to.... Wiadomość wyedytowana przez autora: 8 czerwca 2018, 10:36 Karma88, Jeżowa lubią tę wiadomość Tosiu bardzo mi przykro ;( Tulę Cię wirtualnie. Postów: 4691 6053 Tosia współczuję, niestety większość z nas wie co czujesz, pamiętaj że koszmar który teraz trwa to tylko chwila potem będzie już lepiej trzymaj cię cieplutko Córeczka Zosieńka Postów: 3166 5686 Tosia i ja łączę się w bólu, który doskonale jeszcze pamiętam, teraz nie musisz być silna, możesz płakać i krzyczeć... Bardzo mi przykro, jestem z Tobą :* :* :* Wiadomość wyedytowana przez autora: 8 czerwca 2018, 10:43 - 9dpo HCG 2,24; - 14dpo HCG 268,80; - 16doo HCG 496,00; - 24dpo HCG 8619,00 zarodek 3,4mm z czynnością serca - 12tc [*] ♥️ Siła jest kobietą Postów: 2200 6393 Tosiu tak mi bardzo przykro prawie każda z nas tutaj wie co to strata niestety dużo siły Ci życzę, jak coś to my tutaj jesteśmy Kaczorka lubi tę wiadomość Postów: 4691 6053 Aha Tosia pamiętaj że psycholog ci przysługuje i jak coś to sala jednoosobowa także jak coś to mów do nich żeby cię dali do takiej sali do jakiej chcesz Córeczka Zosieńka Postów: 1995 2563 Tosiu tak bardzo mi przykro Tule mocno Postów: 6598 9558 Lena21 wrote: Tosiu tak mi bardzo przykro prawie każda z nas tutaj wie co to strata niestety dużo siły Ci życzę, jak coś to my tutaj jesteśmy Nie chciałam polubić - przypadkiem kliknęłam! Alicja Oleńka Postów: 1992 3383 Tosiu strasznie mi przykro Znam to aż za dobrze Wiadomość wyedytowana przez autora: 8 czerwca 2018, 10:49 - Nasze cuda 8tc [*] - Marysia 15tc [*] Postów: 1058 1345 Dlaczego takie rzeczy muszą przytafiać się dobrym ludziom . Tosiu bardzo mi przykro, również przeżyłam swoją stratę po długich staraniach. Niestety nic nie jest w stanie Cię pocieszyć, znajdź w sobie siłę i przetrwasz to. Później będziesz jeszcze silniejsza. Starania od - PCOS, astenoteratozoospermia, MTHFR-A1298C, PAI-1 4G- układ homo; Postów: 722 423 Tosiu nie mogę napisać, że wiem co czujesz, ale wiedz, że bardzo mi przykro. Tak się nie powinno dziać Postów: 1058 1345 Trasti znalazłam obraz z ultrasonografii płodu, według mnie Twoje usg wygląda podobnie, tylko tutaj krwiak mniejszy. Wiadomość wyedytowana przez autora: 8 czerwca 2018, 11:10 Starania od - PCOS, astenoteratozoospermia, MTHFR-A1298C, PAI-1 4G- układ homo; Minie Black wrote: Tosia, bardzo mi przykro, znam ten ból.... Przepraszam, że w takim momencie, ale zastanów się teraz czy chcesz przebadać genetycznie okruszka.... Jeśli tak, to szpital musi Ci zapewnić taka możliwość, później możesz iść na macierzyński, odpocząć, przeżyć to.... Przy poronieniu farmakologicznym tez jest taka możliwość czy tylko przy zabiegu? Jaki jest koszt takich badań? Bajkaaa wrote: Aha Tosia pamiętaj że psycholog ci przysługuje i jak coś to sala jednoosobowa także jak coś to mów do nich żeby cię dali do takiej sali do jakiej chcesz Fajna położna jest i zadbała o to żeby mnie przenieśli na inna sale Bajkaaa, Lunaris lubią tę wiadomość Tosia2323 wrote: Przy poronieniu farmakologicznym tez jest taka możliwość czy tylko przy zabiegu? Jaki jest koszt takich badań? Ja miałam farmakologiczne... wysyłałam do badania za pośrednictwem szpitala (możesz też prywatnie) do genesis w Poznaniu, tam są trzy pakiety ja miałam środkowy za 830/850 zł, czekalam na wynik 22 dni Wiadomość wyedytowana przez autora: 8 czerwca 2018, 11:24 Postów: 5327 7216 Tosiu bardzo mi przykro... - II na teście 💕 27 Styczeń 2018 - 18cs - ET Ból po operacji ortopedycznej – jak go zwalczać? Odpowiedź nie jest prosta i jednoznaczna, gdyż na rozwój bólu pooperacyjnego składają się niezwykle złożone procesy, które dały podwaliny pod multimodalną koncepcję uśmierzania bólu ostrego. R e k l a m aPOLECAMY Wtrakcie zabiegu chirurgicznego uwalniane są mediatory zapalenia: histamina, leukotrieny, prostaglandyny, bradykininy oraz cytokiny zapalne wywołujące hiperalgezję obszaru urazu i regionów sąsiadujących. Współistniejące w regionie neurony aferentne uwalniają aminokwasy pobudzające – neuroprzekaźniki, które powodują przetwarzanie i modulowanie bólu. W kolejnym etapie poprzez rdzeń kręgowy bólowa nocyceptywna aktywacja neuronalna jest przewodzona do mózgu, do jego ośrodków wyższych. Tam podlega modulacji wzmacniającej lub osłabiającej pod wpływem endogennych opioidów, serotoniny, 5-HT i noradrenaliny. Postęp w rozumieniu mechanizmów bólu, dostępność i różnorodność postaci bezpiecznych analgetyków i technik znieczulenia nie do końca poprawiły poziom uśmierzania bólu pooperacyjnego, jak podają badania ankietowe przeprowadzone w wysoko rozwiniętych krajach europejskich. Zła analgezja pooperacyjna powoduje negatywne skutki, szczególnie dla pacjenta, w postaci bólu przewlekłego, immunosupresji, przez co pogarsza gojenie się rany, może doprowadzić także do zakażenia oraz innych konsekwencji ogólnoustrojowych, nie wykluczając incydentów wieńcowych czy niedrożności przewodu pokarmowego. Ból unieruchamiający chorego grozi zakrzepicą i zatorowością. Powikłania nie pozostają bez wpływu na pracę szpitala, generują koszty, często konieczność reoperacji. Wydłuża się również czas pobytu pacjenta w szpitalu, co skutkuje pojawieniem się braku zaufania i satysfakcji pacjenta, a przez to pogarsza się reputacja jednostki [1, 2]. Planowanie terapii przeciwbólowej Biorąc pod uwagę wiele mechanizmów powstawania i przewodzenia bólu pooperacyjnego, najpierw należy zdiagnozować jego źródła, drogi przewodzenia, jak również charakter i czas trwania. Wymusza to docelowo różnorodne – multimodalne – podejście do planowanej terapii, dzięki czemu jest ona bardziej skuteczna niż jednopoziomowe działanie. Takie postępowanie jest szczególnie wskazane w przypadku czasochłonnych, rozległych zabiegów, obarczonych dużym ryzykiem pojawienia się bólu przewlekłego (ból pozabiegowy obecny powyżej trzech miesięcy od urazu). Takiej sytuacji można spodziewać się zwłaszcza, gdy dolegliwości są obecne w miejscu niezwiązanym z operacją, chory jest niepełnosprawny i/lub otyły, a poddany został szczególnie trudnym technicznie, indywidualnie rozległym zabiegom, albo też w prowadzonej terapii nie uzyskuje się skutecznej analgezji powyżej siedmiu dni od operacji. Najczęściej zastosowanie wielu leków w analgezji jednocześnie z istotną, regularną oceną ich skuteczności oraz toksyczności daje możliwość osiągnięcia większej skuteczności terapii przy istotnym zmniejszeniu ryzyka wystąpienia powikłań. W 1986 r. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaproponowała schemat leczenia bólu nowotworowego znany pod nazwą „drabina analgetyczna”. W 1986 r. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaproponowała schemat leczenia bólu nowotworowego znany pod nazwą „drabina analgetyczna”. Opisuje on optymalny sposób wprowadzania do terapii kolejnych grup leków zależnie od nasilenia bólu oraz podkreśla znaczenie zwalczania objawów ubocznych, a także rolę leków wspomagających – koanalgetyków (leki z założenia ze wskazań niestosowane jako przeciwbólowe, ale ich działanie istotnie wpływa na przewodzenie lub odczuwanie bólu), które pozwalają na efektywne zmniejszenie dawek podstawowych leków przeciwbólowych. Czy te zalecenia można wykorzystać w ortopedii? Jak najbardziej tak. Po zabiegach chirurgicznych o szczególnie dużym zasięgu zaleca się stosowanie dożylnej terapii ciągłej opartej na lekach nieopioidowych i/lub opioidowych w miareczkowanych dawkach (określenie ilości leku niezbędnej dobowo do skutecznego uśmierzenia bólu), co pozwala na zachowanie zadowalającej równowagi pomiędzy analgezją a objawami ubocznymi. Zdecydowanie nie zaleca się w bezpośrednim okresie pooperacyjnym podawania żadnych leków drogą podskórną i domięśniową, zwłaszcza w przypadku pacjentów w hipowolemii i/lub obniżoną temperaturą ciała ze względu na niekontrolowaną dystrybucję i absorpcję leków, co w konsekwencji osłabia efekt analgetyczny. Najbardziej optymalna w kolejnych dniach pooperacyjnych – jeżeli jest możliwa – jest terapia doustna, która ewentualnie będzie mogła być kontynuowana w warunkach ambulatoryjnych. Terapia skojarzona, czyli wielolekowa, w celu leczenia przeciwbólowego jest zwykle najlepszym wyborem, ponieważ pozwala ortopedzie na dostosowanie metody leczenia indywidualnie do każdego pacjenta. Alternatywne metody leczenia, takie jak: psychoterapia, leczenie psychiatryczne – szczególnie depresji, hipnoza lecznicza i akupunktura, akupresura, kinezjotaping są stosowane coraz bardziej powszechnie, ponieważ lekarze i ich pacjenci wybierają te metody jako niezależne wsparcie dla konwencjonalnej medycyny. W celu skutecznego leczenia bólu na podstawie badań nad bólem i neurofizjologii powinno być zminimalizowanie lub też zabezpieczenie ośrodkowego układu nerwowego przed napływem nocyceptywnej stymulacji doośrodkowej w wyniku operacji, co ma ograniczyć rozwój ośrodkowej i obwodowej pooperacyjnej nadwrażliwości. Takie działanie nazywane jest „analgezją z wyprzedzeniem” i polecane w okresie przedoperacyjnym, zwłaszcza w leczeniu pooperacyjnych bólów fantomowych i zapobieganiu im. Niniejszy artykuł skupia się na farmakoterapii, czyli rodzajach leków stosowanych w leczeniu bólu po operacjach ortopedycznych. Opracowanie jednego standardowego protokołu leczenia bólu dla wszystkich pacjentów po operacjach ortopedycznych nie jest zadaniem łatwym. Trudność polega na konieczności uwzględnienia indywidualnej terapii dla każdego pacjenta poddanego różnorodnym zabiegom. Zanim zacznie się skutecznie leczyć, warto porozmawiać z pacjentem o jego dotychczasowych doświadczeniach z lekami przeciwbólowymi, trzeba również spytać o inne stosowane przez niego farmaceutyki. Na rynku farmaceutycznym w Polsce dostępnych jest wiele rodzajów leków – ich postaci farmaceutycznych, które pomagają w zwalczaniu bólu. Wiele z nich jest refundowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Należą do nich paracetamol i jego mieszanki, metamizol, duża grupa niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), opioidy, leki innych grup i różne leki miejscowo znieczulające. Leki przeciwbólowe stosowane w leczeniu bólu pooperacyjnego Paracetamol Paracetamol jest najpopularniejszym i najczęściej stosowanym lekiem przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Charakteryzuje go niewielkie ryzyko wystąpienia działań niepożądanych i dowiedziona ośrodkowa skuteczność analgetyczna (COX-3, 5-HT, rec. NMDA, NO). Szczególnie warta uwagi jako skuteczna jest postać do podawania pozajelitowego, która znacznie zwiększyła jego wykorzystanie jako preparatu do leczenia bólu okołooperacyjnego oraz bólu przewlekłego u osób nieprzyjmujących leków doustnie [4]. Stosowany w zakresie dawki terapeutycznej co 4–6 godzin na poziomie maksymalnym 3–4 g na dobę powoduje niewielkie działania uboczne. Paracetamol jest metabolizowany w wątrobie, dlatego wymaga zachowania ostrożności w przypadku stosowania go przez osoby z niewydolnością lub czynną chorobą wątroby, przewlekle nadużywające alkohol lub głodzone. Warto nadmienić już w tym momencie, że należy liczyć się z wystąpieniem różnych postaci bólu, a także z pojawieniem się lub nasileniem istniejących zaparć przy stosowaniu wielu różnych leków przeciwbólowych (osobno i/lub w kombinacjach). Dotyczy to w różnym stopniu wszystkich leków stosowanych w analgezji, na którą to okoliczność niezbędne jest właściwie równoległe z zastosowanymi lekami przeciwbólowymi podawanie od samego początku terapii bólu środków zapobiegawczych. W przypadku bólu przewlekłego niezbędne będzie stosowanie ich w odpowiedniej ilości na stałe. Warto porozmawiać z pacjentem o jego doświadczeniach z lekami przeciwbólowymi, trzeba również spytać o inne stosowane przez niego farmaceutyki. Jako metabolit fenacetyny o głównie słabym działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym nie posiada komponentu działania przeciwzapalnego. Jest bardzo rozpowszechniony w wolnym dostępie ambulatoryjnym i szeroko reklamowany bez zwrócenia uwagi na potencjalną toksyczność. Objawy przedawkowania: biegunka, brak łaknienia, nudności, wymioty, bóle brzucha, nadmierna potliwość, ból w prawym podżebrzu, żółtaczka, powiększenie wątroby mogą wystąpić 2–4 dni po przedawkowaniu. W 4–6 dni występują jawne objawy niewydolności wątroby (encefalopatia wątrobowa, drżenia grubofaliste, depresja oddychania, śpiączka, obrzęk mózgu, zaburzenia krzepnięcia, krwawienie z przewodu pokarmowego, DIC, hipoglikemia, kwasica metaboliczna, zaburzenia rytmu serca, zapaść naczyniowa), co powinno być istotnie uzmysłowione stosującym. Metamizol Metamizol to lek przeciwbólowy, przeciwgorączkowy, przeciwzapalny i spazmolityczny. Obecnie obowiązujące zalecenia poświęcają temu lekowi więcej uwagi. Aktualne doniesienia z piśmiennictwa wskazują na jego dużą skuteczność w leczeniu bólu ostrego, przy korzystnym w porównaniu z NLPZ w zakresie profilu działań niepożądanych. Może być stosowany doustnie, dożylnie, domięśniowo lub doodbytniczo z szybkim efektem analgetycznym (ok. 30 min po podaniu trwającym przez 4–6 godzin. Wydalany jest przez nerki, a w przypadku zatrucia nim (maksymalna dawka 3 g/dobę – 50% przy niewydolności nerek i wątroby) konieczne są hemodializy. Może być kojarzony z opioidami, paracetamolem i NLPZ. Niesteroidowe leki przeciwzapalne Niesteroidowe leki przeciwzapalne zmniejszają obrzęk i bolesność i są zwykle stosowane w przypadku łagodnego i umiarkowanego bólu. W celu zmniejszenia umiarkowanego i silnego bólu po operacji zwykle łączy się je z opioidami. Do NLPZ zaliczają się: aspiryna, ibuprofen i naproksen, diklofenak, dexketoprofen, ketoprofen i nimesulid. Niesteroidowe leki przeciwzapalne działają poprzez blokowanie enzymu – cyklooksygenazy (COX), która występuje w dwóch formach: COX-1 (chroni śluzówkę żołądka przed silnymi kwasami i substancjami trawiącymi, pomaga także w zachowaniu funkcji nerek), COX-2 (produkowana, gdy stawy ulegną uszkodzeniu lub zapaleniu). Oba enzymy COX-1 i COX-2 odgrywają kluczową rolę w syntezie prostaglandyn, które powodują ból i obrzęk poprzez podrażnienie zakończeń nerwowych. Niesteroidowe leki przeciwzapalne powodują mniej efektów ubocznych w porównaniu z opioidami. Po operacji stosowanie NLPZ łącznie z innymi lekami, a zwłaszcza opioidami może zmniejszyć zapotrzebowanie na te ostatnie, dzięki czemu zredukowane zostaje ryzyko wystąpienia skutków ubocznych przyjmowania opioidów, takich jak zaparcia i zawroty głowy. Szerokie zastosowanie w lecznictwie – od bólu ostrego po chirurgicznym usunięciu zęba i bólu pooperacyjnego, po bóle przebijające w nowotworowych bólach kości czy też migrenie, może mieć nowa postać miesznego preparatu zawierającego tramadol w połączeniu z dexketoprofemen. Badania kliniczne przeprowadzone na kilku modelach bólu wykazały jego skuteczne działanie przeciwbólowe. Ponadto badania kliniczne przeprowadzone w zakresie opanowania bólu pooperacyjnego wykazały, że dexketoprofen – roztwór do wstrzykiwań lub koncentrat do sporządzania roztworu do infuzji, podawany jednocześnie z opioidami pozwalał na istotne zmniejszenie dawki opioidów. W badaniach nad bólem pooperacyjnym, w których pacjenci otrzymywali morfinę za pomocą pompy infuzyjnej, kontrolowanej przez pacjenta, pacjenci leczeni deksketoprofenem wymagali istotnie mniejszej dawki morfiny (od 30% do 45% mniej), niż pacjenci w grupie placebo. Niesteroidowe leki przeciwzapalne nie powodują uzależnienia, jednak stosowanie jedynie NLPZ nie uśmierzy umiarkowanego i silnego bólu pooperacyjnego. NLPZ powodują mniej efektów ubocznych w porównaniu z opioidami. Po operacji stosowanie NLPZ łącznie z opioidami może zmniejszyć zapotrzebowanie na te ostatnie. Klasyczne NLPZ (działające przez COX-1, COX-2) mogą powodować chorobę wrzodową żołądka i krwawienia, z przewodu pokarmowego, co należy starannie uwzględnić przy planowaniu terapii i przestrzegać nieprzekraczania dobowych dawek maksymalnych stosowanych leków. Inhibitory wybiórcze (tylko przez COX-2) należą do specyficznej grupy NLPZ, mogą natomiast wpływać niekorzystnie na serce. Ibuprofen Ibuprofen nie hamuje naprawy tkanki kostnej po operacji lub złamaniu, a może nawet sprzyjać temu procesowi – sugerują hiszpańskie badania, o których informuje „Journal of Bone and Mineral Metabolism”. Ibuprofen należący do niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Stosowany bólu po operacjach i urazach. Dotychczasowe badania wskazywały, że hamuje proces zrastania się kości po złamaniu czy zabiegu chirurgicznym. Dlatego specjaliści odradzają stosowanie niektórych NLPZ u pacjentów, którzy je przeszli. Naukowcy z Uniwersytetu w Granadzie analizowali wpływ ibuprofenu na komórki odpowiedzialne za rozwój, wzrost i naprawę tkanki kostnej – tzw. osteoblasty. W tym celu przeprowadzili testy in vitro na ludzkich osteoblastach z linii MG-63. Okazało się, że ibuprofen sprzyjał procesom naprawy tkanki kostnej. W przeciwieństwie do innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych nie hamował bowiem podziałów osteoblastów oraz syntezy osteokalcyny – hormonu, który reguluje odbudowę i mineralizację kości. Zdaniem autorów, ich wyniki wskazują, że ibuprofen nie ma negatywnego wpływu na wzrost komórek kościotwórczych. Badacze zaobserwowali nawet, że wyższe dawki leku mogą w pewnym stopniu aktywować osteoblasty, a hamować aktywność osteoklastów, tj. komórek kościogubnych (tzw. osteoklastów), które rozkładają i resorbują tkankę kostną. Tramadol Tramadol jest wygodnym syntetycznym opioidem, o największej liczbie postaci farmaceutycznych dostępnych spośród wszystkich leków przeciwbólowych, stosowanym do dawki 400 mg/dobę niezależnie od drogi podania. Ze względu na swoją budowę i mechanizm działania na organizm różni się od wszystkich innych opioidów – uśmierzają ból poprzez dwa całkowicie odmienne mechanizmy: opioidowy, tak jak inne tego typu substancje – pobudza głównie receptory µ (słabiej pobudza receptory kappa i delta). Siła jego działania określana jest jako 1/6 do 1/10 siły działania morfiny) oraz nieopioidowy – polega na wpływaniu na komunikację między komórkami nerwowymi zależnymi od noradrenaliny i serotoniny - podobnie do niektórych leków przeciwdepresyjnych. Stosowany samodzielnie jest przydatny w leczeniu umiarkowanego bólu, ale najbardziej skuteczny jest w połączeniu z NLPZ lub z paracetamolem. Połączenie paracetamolu i tramadolu stanowi skuteczną alternatywę dla NLPZ, zapewniając bezpieczeństwo leczenia w związku z brakiem toksyczności narządowej. Terapia bólu połączeniem paracetamolu i tramadolu daje możliwość zwiększenia skuteczności i/lub poprawy tolerancji i bezpieczeństwa leczenia. W porównaniu z analgezją uzyskaną przy użyciu jednego leku wykazano wysoką skuteczność takiego połączenia zarówno w leczeniu bólu ostrego, np. pooperacyjnego, jak i podostrego bólu spowodowanego zaostrzeniem choroby zwyrodnieniowej stawów lub zmianami w okolicy dolnego odcinka kręgosłupa. Odnosząc się do szeroko dyskutowanej kwestii bezpieczeństwa terapii bólu związanej z przewlekłym stosowaniem leków z grupy NLPZ, zastosowanie połączenia paracetamolu i tramadolu charakteryzuje się wysoką skutecznością również w leczeniu bólu przewlekłego. Połączenie paracetamolu i tramadolu stanowi skuteczną alternatywę dla NLPZ, zapewniając jednocześnie bezpieczeństwo leczenia w związku z brakiem toksyczności narządowej. Początkowo nieadekwatnie indywidualnie dobrana pod względem wielkości dawki terapia może skutkować objawami ubocznymi, takimi jak: wymioty, senność, zawroty głowy i drgawki. Godna uwagi jest nowa, mniej toksyczna pochodna tramadolu – tapentadol w postaci o zmodyfikowanym uwalnianiu, w leczeniu bólu przewlekłego. Opioidowe leki przeciwbólowe Mimo wielu kontrowersji związanych z ryzykiem uzależnienia, silne opioidy są dopuszczone w leczeniu bólu ostrego i przewlekłego o charakterze nienowotworowym. Najbardziej skuteczne w przypadku terapii umiarkowanego i silnego bólu, zwłaszcza przy leczeniu krótkotrwałego bólu umiarkowanego do silnego po operacji. Do najpopularniejszych zalicza się morfinę, oksykodon, fentanyl i buprenorfiny w postaciach krótko działających. W bólu przewlekłym sprawdzają się wygodne postacie o przedłużonym uwalnianiu w tabletkach lub długo działające (72–96 godzin) plastry. Każdy ośrodek medyczny ma nieco inne zasady, procedury i dostępne metody leczenia bólu, w większości przypadków można zalecić leczenie bólu pooperacyjnego opioidami podawanymi doustnie, podskórnie lub dożylnie – w zależności od indywidualnych i na bieżąco modyfikowanych potrzeb pacjenta. Zarówno naturalne, jak i syntetyczne opioidy działają poprzez wiązanie się z receptorami opioidowymi w mózgu, rdzeniu kręgowym i przewodzie pokarmowym. Opioidy działają natychmiastowo po podaniu a ulga w bólu, którą zapewniają, pozwala na większą aktywność pacjenta w ciągu dnia i lepszy odpoczynek w nocy. Opioidy można podawać różnymi drogami, ale są to różne dawki: doustnie, podskórnie, podjęzykowo i bezpośrednio do krwiobiegu. Istotną wadą opioidów jest to, że mogą zaburzać oddychanie lub oddawanie moczu, a także powodować zaparcie, zawroty głowy, zdezorientowanie, nudności, świąd skóry, którym można zapobiegać, stosując odpowiednie leczenie objawowe. Inne leki opioidowe i leki dostępne bez recepty Do leków opioidowych zalicza się także kodeinę oraz jej pochodną dihydrokodeinę, a także pochodną morfiny – dekstrometorfan. Leki te są dostępne zarówno na receptę, jak i bez recepty. Występują jedynie w postaci doustnej. Rodzaje analgezji stosowanej w leczeniu bólu pooperacyjnego Dożylne znieczulenie kontrolowane przez pacjenta Analgezja kontrolowana przez pacjenta jest nowoczesną, wygodną dla pacjenta metodą leczenia bólu po operacji poprzez podawanie leków opioidowych za pomocą specjalnej pompy do znieczulenia kontrolowanego przez pacjenta (patient-controlled analgesia – PCA). Opioidy mogą zapewnić ulgę w bólu i pomagają w przyspieszeniu powrotu do zdrowia po operacji. Jednakże są one opioidami, w związku z czym doprowadzają do uzależnienia przy długim ich stosowaniu. Do uzależnienia w okresie pooperacyjnym dochodzi rzadko, ale ważne jest, by stosować leki opioidowe ściśle według zaleceń i odpowiednio przestać, gdy tylko ból zacznie ustępować. Leki miejscowo znieczulające Leki miejscowo znieczulające blokują odczuwanie bólu na określonym aplikacją obszarze ciała. W operacjach ortopedycznych mogą być stosowane jako metoda znieczulenia w trakcie zabiegu oraz jako część terapii przeciwbólowej po operacji. W celu leczenia bólu leki miejscowo znieczulające są podawane w formie zastrzyku (lub wielokrotnych wstrzyknięć) w pobliżu linii cięcia chirurgicznego, na skórę obszaru dolegliwości lub okolicę z bólem. Nie zaleca stosowania leków przeciwbólowych na otwarte rany, a zwłaszcza opioidów i NLPZ ze względu na ich miejscową toksyczność. W operacjach ortopedycznych do najczęściej stosowanych środków miejscowo znieczulających należą: lidokaina, bupiwakaina i ropiwakaina. Podawanie leków miejscowo znieczulających wiąże się z ryzykiem reakcji alergicznej, która może spowodować uszkodzenie nerwów, skurcz mięśni i drgawki. Znieczulenie regionalne Leki znieczulające miejscowo zapewniają znieczulenie podczas operacji i ulgę w bólu kilka godzin później wokół nerwów w obrębie regionu ciała poddawanego operacji. Mogą blokować odczuwanie i wykonywanie ruchów. Znieczulenie podpajęczynówkowe i zewnątrzoponowe Znieczulenie podpajęczynówkowe i zewnątrzoponowe należą do blokad centralnych. Blokują odczuwanie i możliwość wykonywania ruchów na obszarze poniżej miejsca podania, zwykle dolnej części kręgosłupa. Mogą znieczulać obszar od podbrzusza i miednicy w dół, do palców u stóp. Znieczulenie podpajęczynówkowe jest pojedynczym wstrzyknięciem leku miejscowo znieczulającego lub morfiny, bezpośrednio do kanału kręgowego. Ze względu na to, że jest podawane jako pojedynczy zastrzyk, jego efekt trwa podczas operacji i kilka godzin po niej. Znieczulenia (blokady) kończyn Leki miejscowo znieczulające mogą być stosowane w celu znieczulenia mniejszego obszaru w celu zapewnienia ulgi w bólu w ciągu 24–48 godzin po operacji np. kolana lub barku po lokalizacji miejsca pod USG. Podsumowanie Lekarze i naukowcy kontynuują badania nad nowymi metodami leczenia bólu w celu zmniejszenia długości trwania rekonwalescencji po operacji i pomocy w powrocie do codziennej aktywności tak szybko, jak to możliwe. Istnieje wiele różnych leków przeciwbólowych (opioidy, NLPZ, leki miejscowo znieczulające, koanalgetyki – leki adiuwantowe) i różne metody ich podawania (zastrzyki, tabletki, plastry). W operacjach ortopedycznych także pojawiła się ostatnio taka tendencja, polegająca na łączeniu tych różnych leków z różnymi drogami podania, żeby zapewnić jak najbardziej skuteczną ulgę w bólu. Leki adiuwantowe podawane drogą dożylną lub enteralną w leczeniu zarówno bólu ostrego, jak i przewlekłego reprezentowane są z dobrym skutkiem przez ketaminę, lidokainę, prebgabalinę, gabapentynę [6, 7]. Podawanie leków miejscowo znieczulających wiąże się z ryzykiem reakcji alergicznej, która może spowodować uszkodzenie nerwów, skurcz mięśni i drgawki. Oprócz poprawiania się jakości leczenia bólu terapia skojarzona pozwala na zmniejszenie zastosowania opioidów i innych leków oraz zredukowanie związanych z nimi skutków ubocznych. Wiedzę na ten temat można poszerzyć o bardziej szczegółowe dane zawarte w polskim piśmiennictwie [8]. Moja przyjaciółka miała zabieg farmakologicznego usunięcia ciąży. Zabieg został przeprowadzony tuż przed świętami. Dodam że legalnie. Od tego czasu było ciągłe plamienie, aż przestało i pojawił się okres. To już 7 dzień okresu, a przed zabiegiem miała regularnie 5 dni. Moje pytanie brzmi jak długo to może jeszcze potrwać i ile czasu organizm potrzebuje na to, żeby miesiączka się wyregulowała? Czy potrzebna jest wizyta u ginekologa? Czy ma się martwić? Myślę, że Pani przyjaciółka uzyskała takie informacje od lekarza prowadzącego i tak naprawdę są to problemy, które jej dotyczą. Mogę jedynie napisać, że krwawienie, tak jak każde, nie powinno być dłuższe niż 10 dni a cykle regularne, skoro takie miała wcześniej, powinny wrócić bezpośrednio po poronieniu. Pamiętaj, że odpowiedź naszego eksperta ma charakter informacyjny i nie zastąpi wizyty u lekarza. Inne porady tego eksperta

bol przy poronieniu farmakologicznym